Jak odczytać wiek opony (datę produkcji opony)? Czym jest DOT?

Data produkcji opony to chyba najczęściej omawiany temat w branży oponiarskiej. W obiegowej opinii opona musi być świeża, żeby zachowała swoje właściwości. Świeża w rozumieniu tegoroczna, no maksymalnie z zeszłego roku. A jak jest naprawdę? Czy sam wiek opony powoduje, że jest ona niezdatna do użycia?

Aktualizacja artykułu 04.08.2017
Dowiedz się więcej: Czy wiek opony ma znaczenie? Czym jest DOT i jak go odczytać?

Data produkcji opony

Zacznijmy może od początku, czyli jak sprawdzić wiek opony. W tym celu należy pochylić się nad oponą i poszukać napisu DOT. Niedaleko tego miejsca będzie przynajmniej 4 cyfrowy kod, który oznacza datę produkcji opony. Jest to kolejno tydzień, oraz rok produkcji. Zamówienie przyjeżdża do nas ze sklepu, oglądamy towar i okazuje się, że wiek opony to 2014 rok. I teraz to dobrze, czy źle?

Z czego zbudowane są opony?

Żeby odpowiedzieć sobie na to pytanie trzeba nieco zainteresować się chemią i sposobem konstrukcji opon. Nie będę odkrywczy jak powiem, że opony są zrobione z gumy. Od pewnego czasu (dokładniej od lat 30-tych XX w.) jest to guma syntetyczna a dokładniej polibutadien (i pochodne). Związek ten jest o tyle ciekawy, że odpowiednio manipulując jego strukturą można otrzymać gumę o różnej ścieralności czy twardości.

Żeby tego było mało do gumy oponiarskiej dodaje się różne składniki takie jak olej naturalny (dodatkowo zmiękcza gumę i czyni ją odporną na niskie temperatury), krzemionkę (również wzmaga elastyczność a także przyśpiesza odprowadzanie ciepła) i środki dodatkowo opóźniające starzenie (różne dla różnych producentów). Mieszanka z której zrobiona jest guma oponiarska pracuje w zakresie od -50 do +100 stopni Celsjusza i jest dosyć odporna na działanie ozonu, podwyższonej temperatury oraz ścierania. Nie jest za to odporna na działanie związków chemicznych takich jak oleje czy benzyny.

I powiecie teraz, że co z tego, skoro np. gumowa uszczelka też jest zrobiona z gumy syntetycznej a po paru latach parcieje. Wszystko się zgadza, tylko ta guma jest wykonana z poliuretanów albo kauczuku nitrylowego. Po kilku latach ma się rozpaść, ale przez ten czas wytrzyma więcej niż dowolna opona, bo jest zrobiona z innego materiału. Kolor gumy, na podstawie którego możemy twierdzić, że to ten sam materiał jest umowny. Guma do przemysłu spożywczego często jest biała lub lekko różowa dzięki czemu łatwiej ją utrzymać w czystości. W wypadku opon, aby otrzymać odpowiedni kolor do mieszanki dodaje się sadzy. Opony bez tego dodatku byłyby zielone. Jak na razie data produkcji opony jeszcze się nie pojawiła, ale jest za to sporo innych czynników, które mogą na kondycję opony wpłynąć.

Co powoduje zużywanie się opony?

Ok, teraz trudniejsze pytanie. Co powoduje zużywanie się opony samochodowej i czy wiek opony jest takim czynnikiem? Głównymi czynnikami powodującymi degenerację są ciśnienie i tarcie. Opona, na której jeździ samochód poddawana jest jednocześnie dużemu naciskowi, tarciu i wywołanego nim ciepła. Pod jego wpływem wiązania między cząsteczkami węgla ulegają rozpadowi, co owocuje starzeniem się opony. Dodatki takie jak krzemionka mają za zadanie przyśpieszyć odprowadzanie ciepła i ograniczyć ten proces. Opona rozgrzana to temperatury 60 stopni C starzeje się około 60 razy szybciej niż jej odpowiednik przechowywany w magazynie w temperaturze 25 stopni.

Przechowywanie opony

A co się dzieje z opona przechowywaną w magazynie? Niekiedy przyjeżdżają do nas klienci z szarymi oponami, ewidentnie uszkodzonymi temperaturą. Okazuje się z reguły, że klient trzymał opony w blaszaku, w workach a latem wiadomo jaka panuje w nich temperatura. Prawdziwy magazyn oponiarski to duża hala, z odpowiednią wentylacją i mniej więcej stałą temperaturą. Opony nie są trzymane w workach czy streczu, powietrze ma do nich swobodny dostęp.

W takich warunkach nawet 3 letnia opona będzie wyglądała jak nowa i zachowa pełnię swoich właściwości. Znamienny jest czas rozkładu zużytych opon, który wynosi od kilkudziesięciu do kilkuset lat. 3 czy nawet 5 lat w magazynie nie robi im różnicy. I z tego powodu niektórzy producenci oferują gwarancję nie od daty produkcji opony a od daty sprzedaży do klienta ostatecznego.

Zresztą polska norma Polska Norma PN-C94300-7 określa, że właśnie 3 letnia opona nadal jest oponą nową, o pełnych właściwościach. Data produkcji opony była jednym z pytań do Piotra Łygana, Technika z Pirelli Polska sp. z o.o.:

„Najważniejszym kryterium przy ocenie przydatności opony (zarówno tej jeszcze nie eksploatowanej jak i już eksploatowanej) do użytku powinien być jej aktualny stan techniczny. I to niezależnie od wieku opony. Oznacza to na przykład, iż nie powinno się bezkrytycznie dyskwalifikować przydatności do eksploatacji opony pięcio- czy sześcioletniej a jednocześnie tak samo bezkrytycznie uznać oponę załóżmy trzyletnią, jeszcze nie eksploatowaną, za w pełni sprawną. To aktualny stan techniczny ma tutaj decydujące znaczenie. Powinien być on określony przez wykwalifikowany i doświadczony personel. Oczywiście im starsza opona tym badania jej stanu technicznego powinny być przeprowadzane wnikliwiej.  Jednakże opony w wieku 10 lat i starsze powinno się wycofać z eksploatacji.”

Zwrócił też uwagę na problem, z którego rzadko zdajemy sobie sprawę. Opona zapasowa towarzyszy nam czasami kilka lat, a nie dbamy o nią wcale. Ponieważ wozimy ją w bagażniku jest w większym stopniu narażona na kontakt z rozpuszczalnikami, oparami benzyny czy smarami, niż opona przechowywana w magazynie. Powinna więc być częściej badana niż tylko w czasie jej zakładania na zmianę.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że powyższy zbiór informacji przekonał Was, żeby nie szaleć z powodu wieku opony. Pewnie, jeżeli sprzedawca chce nam wcisnąć coś z datą produkcji z 2010 roku w regularnej cenie to po prostu nie można mu na to pozwolić. Ale opona roczna czy dwuletnia będzie tak samo dobra jak opona prosto z prasy, pod warunkiem, że była dobrze przechowywana, będzie też zdecydowanie tańsza.

Mnie osobiście przekonuje jeden argument dla zwolenników teorii o parceniu gumy. Kiedy ostatni raz wymienialiście przewody hamulcowe albo doprowadzające powietrze do silnika? Kupiliście nowe w sklepie? A ile lat tam leżały? Nikt tego nie sprawdza, bo guma z której są wykonane, podobnie jak guma oponiarska, zużywa się dopiero w trakcie używania. I tego się trzymajmy, wiek opony naprawdę nie jest najważniejszym kryterium przy jej zakupie.

Źródła:

http://www.elastogum.pl/dok/mie_sbr.htm
http://www.gumowysurowiec.pl/konkurs/zalaczniki/224_WedNov2009214009.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kauczuk_syntetyczny
R. G. Altman, E. M. Beutler, J. T. Kohler, “Erroneous or Arrhenius – Potential Impact of Oven Temperature Variations on Laboratory Aging of Tires
http://pzpo.org.pl/aktualnosci/jakie-znaczenie-ma-wiek-opon.html

Artykuł powstał przy współpracy:

Przemysław Durczak (48 Posts)

Z zamiłowania fotograf i fan szybkich samochodów. Specjalista od wszelkich zagadnień technicznych i nowinek branżowych.